بزرگترين موسسه حقوقي تهران

انواع وصیت و شرایط قبول و اجرای آن

انواع وصیت و شرایط قبول و اجرای شرایط کامل وصیت نامه در قانون مدنی را بصورت مختصر در این مطلب اشاره کرده ایم . قبل از هرچیز برای انتقال مفاهیم این مقاله ، لازم است تعریفی کلی از انواع وصیت نامه ارائه دهیم .
وصیت نامه درواقع تعیین و تکلیف اشخاص نسبت به اموال وامور ثبتی برای بعد از فوتشان می باشد .
به عبارتی ساده تر می توان گفت : هر شخصی می تواند نسبت به اموال و دارایی های خود برای بعد از فوت تعیین تکلیف نماید .
اما آیا این موضوع از نظر قانونی امکان پذیر است یا نه ؟ در ادامه این مطلب به این موضوع می پردازیم.

اقسام وصیت و تعاریف مربوط به وصیت نامه

وصیت بر دو قسم ( تملیکی و عهدی ) میباشد.

وصیت تملیکی :

به معنی تملیک مال به شخصی برای بعد از فوت میباشد.

شخص وصیت کننده را موصی ، شخصی که به نفع او وصیت شده باشد موصی له ، و مالی که مورد وصیت قرار گرفته است را موصی به میگوید.

وصیت تملیکی خود دو نوع میباشد:

1 . وصیت تملیکی خاص ؛

در وصیت تملیکی خاص موصی لهم آن ، افراد خاص میباشد که چنین وصیتی نیاز به قبول موصی لهم دارد .

2 . وصیت تملیکی عام ؛

وصیتی که موصی لهم آن افراد عام می باشد ، مثلا وصیت برای دانشجویان دانشگاه خاصی ،
یا وصیت برای ساختن مدرسه ، وصیت تملیکی نیاز به قبول موصی لهم ندارد .

وصیت عهدی (وصایت ):

وصیت عهدی عبارت است از ایجاد تعهد برای شخصی برای بعد از فوت موصی ،
یعنی شخصی برای بعد از فوت خود وصیت کرده باشد مبنی بر اینکه فرزندان بی سرپرستش یا اداره ی اموالش و یا انجام امور دینی مانند نماز و روزه یا امور کفن و دفن را بر عهده ی اشخاص می گذارد .

شخص وصیت کننده را موصی و شخصی را که بواسطه ی وصیت متعهد شده را وصی میگویند.

رد یا قبول وصیت عهدی

ماده 834 قانون مدنی آمده است : در وصیت عهدی ، قبول شرط نیست .لیکن وصی میتواند مادام که موصی زنده است وصایت را رد کند
و اگر قبل از فوت موصی رد نکرد بعد از آن حق رد ندارد .اگر چه جاهل بر وصایت بوده باشد .

قبول یا رد وصیت تملیکی

قبول وصیت قبل از فوت موصی :

1 . موصی میتواند از وصیت خود برگردد حتی زمانی که موصی له موصی به را قبض کرده باشد .

(ماده 829 ق.م : قبول موصی له قبل از فوت موصی موثر نیست

موصی میتواند ازوصیت خود رجوع کند .حتی در صورتی که موصی له مال را قبض کرده باشد.)

2 . اگر موصی له قبل از فوت وصیت را رد کرده باشد بعد از فوت میتواند قبول کند .

اما اگر بعد از فوت وصیت را قبول کرده باشد و موصی به را گرفته باشد نمیتواند وصیت را رد کند.

3 . اگر موصی له قبل از فوت وصیت را رد کرده باشد ، وصیت باطل نمیشود و شخص میتواند بعد از فوت وصیت را قبول کند.

قبول وصیت بعد از فوت موصی :

1 . زمانی که موصی فوت کرده باشد و موصی له وصیت را قبول کرده باشد ولی مال را نگرفته باشد میتواند وصیت را رد کند.

2 . زمانی که موصی فوت کرده باشد و موصی له وصیت را قبول کرده باشد و مال (موصی به) را گرفته باشد دیگر نمیتواند وصیت را رد کند .

سوال :

آیا ورثه موصی می تواند قبل از قبول یا رد وصی له ، ترکه را تصرف نمایند ؟

در جواب این سوال با استناد به ماده 833 ق م میگوییم :

ورثه ی موصی نمیتوانند تا زمانی که موصی له ، قبول یا رد خود را اعلام نکرده است موصی به را به تصرف خود درآوررد .

اگر تاخیر اعلام موصی له به قبول یا رد موصی به موجب ضرر و زیان به ورثه باشد ، ورثه میتواند به دادگاه مراجعه کنند و موصی له را ملزم کنند تا تصیم خود را بگیرد .

وصیت برای محروم کردن برخی از ورثه از ارث :

آیا محروم کردن ورثه از ارث امکانپذیر است ؟

اگر کسی در وصیت خود ورثه را از ارث محروم کند وصیت وی صحیح نیست ، چه این وصیت بیش از ثلث ترکه باشد و چه کمتر از ثلث ترکه.

وصایای متعارض

اگر موصی دو وصیت در تعارض یکدیگر بر جای بگذارد چند حالت دارد :

1 .زمانی که تقدم و تاخر در وصیت معلوم باشد ؛ در این حالت وصیت موخر قابل اجرا میباشد .

2 . اگر تاریخ یک وصیت نامه معلوم باشد و تاریخ وصیت نامه دیگر مجهول باشد ،
بنابر اصل تاخر حادث وصیت نامه ای که تاریخ آن مجهول باشد اجرایی میشود .

3 . اگر تاریخ هردو وصیت نامه مجهول باشد هردو وصیت نامه ساقط می باشد .

4 . اگر هردو وصیت نامه در یک تاریخ تنظیم شده باشد نیز هردو ساقط خواهد شد.

انواع وصیت و شرایط قبول و اجرای آن

انواع وصیت و شرایط قبول و اجرای شرایط کامل وصیت نامه در قانون مدنی را بصورت مختصر در این مطلب اشاره کرده ایم . قبل از هرچیز برای انتقال مفاهیم این مقاله ، لازم است تعریفی کلی از انواع وصیت نامه ارائه دهیم .
وصیت نامه درواقع تعیین و تکلیف اشخاص نسبت به اموال وامور ثبتی برای بعد از فوتشان می باشد .
به عبارتی ساده تر می توان گفت : هر شخصی می تواند نسبت به اموال و دارایی های خود برای بعد از فوت تعیین تکلیف نماید .
اما آیا این موضوع از نظر قانونی امکان پذیر است یا نه ؟ در ادامه این مطلب به این موضوع می پردازیم.

اقسام وصیت و تعاریف مربوط به وصیت نامه

وصیت بر دو قسم ( تملیکی و عهدی ) میباشد.

وصیت تملیکی :

به معنی تملیک مال به شخصی برای بعد از فوت میباشد.

شخص وصیت کننده را موصی ، شخصی که به نفع او وصیت شده باشد موصی له ، و مالی که مورد وصیت قرار گرفته است را موصی به میگوید.

وصیت تملیکی خود دو نوع میباشد:

1 . وصیت تملیکی خاص ؛

در وصیت تملیکی خاص موصی لهم آن ، افراد خاص میباشد که چنین وصیتی نیاز به قبول موصی لهم دارد .

2 . وصیت تملیکی عام ؛

وصیتی که موصی لهم آن افراد عام می باشد ، مثلا وصیت برای دانشجویان دانشگاه خاصی ،
یا وصیت برای ساختن مدرسه ، وصیت تملیکی نیاز به قبول موصی لهم ندارد .

وصیت عهدی (وصایت ):

وصیت عهدی عبارت است از ایجاد تعهد برای شخصی برای بعد از فوت موصی ،
یعنی شخصی برای بعد از فوت خود وصیت کرده باشد مبنی بر اینکه فرزندان بی سرپرستش یا اداره ی اموالش و یا انجام امور دینی مانند نماز و روزه یا امور کفن و دفن را بر عهده ی اشخاص می گذارد .

شخص وصیت کننده را موصی و شخصی را که بواسطه ی وصیت متعهد شده را وصی میگویند.

رد یا قبول وصیت عهدی

ماده 834 قانون مدنی آمده است : در وصیت عهدی ، قبول شرط نیست .لیکن وصی میتواند مادام که موصی زنده است وصایت را رد کند
و اگر قبل از فوت موصی رد نکرد بعد از آن حق رد ندارد .اگر چه جاهل بر وصایت بوده باشد .

قبول یا رد وصیت تملیکی

قبول وصیت قبل از فوت موصی :

1 . موصی میتواند از وصیت خود برگردد حتی زمانی که موصی له موصی به را قبض کرده باشد .

(ماده 829 ق.م : قبول موصی له قبل از فوت موصی موثر نیست

موصی میتواند ازوصیت خود رجوع کند .حتی در صورتی که موصی له مال را قبض کرده باشد.)

2 . اگر موصی له قبل از فوت وصیت را رد کرده باشد بعد از فوت میتواند قبول کند .

اما اگر بعد از فوت وصیت را قبول کرده باشد و موصی به را گرفته باشد نمیتواند وصیت را رد کند.

3 . اگر موصی له قبل از فوت وصیت را رد کرده باشد ، وصیت باطل نمیشود و شخص میتواند بعد از فوت وصیت را قبول کند.

قبول وصیت بعد از فوت موصی :

1 . زمانی که موصی فوت کرده باشد و موصی له وصیت را قبول کرده باشد ولی مال را نگرفته باشد میتواند وصیت را رد کند.

2 . زمانی که موصی فوت کرده باشد و موصی له وصیت را قبول کرده باشد و مال (موصی به) را گرفته باشد دیگر نمیتواند وصیت را رد کند .

سوال :

آیا ورثه موصی می تواند قبل از قبول یا رد وصی له ، ترکه را تصرف نمایند ؟

در جواب این سوال با استناد به ماده 833 ق م میگوییم :

ورثه ی موصی نمیتوانند تا زمانی که موصی له ، قبول یا رد خود را اعلام نکرده است موصی به را به تصرف خود درآوررد .

اگر تاخیر اعلام موصی له به قبول یا رد موصی به موجب ضرر و زیان به ورثه باشد ، ورثه میتواند به دادگاه مراجعه کنند و موصی له را ملزم کنند تا تصیم خود را بگیرد .

وصیت برای محروم کردن برخی از ورثه از ارث :

آیا محروم کردن ورثه از ارث امکانپذیر است ؟

اگر کسی در وصیت خود ورثه را از ارث محروم کند وصیت وی صحیح نیست ، چه این وصیت بیش از ثلث ترکه باشد و چه کمتر از ثلث ترکه.

وصایای متعارض

اگر موصی دو وصیت در تعارض یکدیگر بر جای بگذارد چند حالت دارد :

1 .زمانی که تقدم و تاخر در وصیت معلوم باشد ؛ در این حالت وصیت موخر قابل اجرا میباشد .

2 . اگر تاریخ یک وصیت نامه معلوم باشد و تاریخ وصیت نامه دیگر مجهول باشد ،
بنابر اصل تاخر حادث وصیت نامه ای که تاریخ آن مجهول باشد اجرایی میشود .

3 . اگر تاریخ هردو وصیت نامه مجهول باشد هردو وصیت نامه ساقط می باشد .

4 . اگر هردو وصیت نامه در یک تاریخ تنظیم شده باشد نیز هردو ساقط خواهد شد.